ایران دارای بهترین دانش بومی مدیریت منابع آب به نام “کاریز”

حکمرانی آب در واقع به مجموعه سیستم‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و اداری گفته می‌شود که به منظور مدیریت، توسعه‌ و تحویل منابع آبی در سطوح مختلف تعریف شده‌‌اند. حال آنکه شوربختانه حکمرانی آب از سوی برخی از سیاست‌گذران با مدیریت منابع آب به اشتباه، یکی انگاشته می‌شود. در حقیقت، مدیریت آب به کنش‌هایی همانند پایش، گسترش، بهره‌برداری و کارهای روزمره با هدف بهبود وضعیت منابع آب می‌پردازد در حالی که حکمرانی آب با ساختار و بستری پیوند دارد که اهداف مدیریتی در آن تعریف می‌شوند.

تا زمانی که آب و آبخیزداری در یک سامانه یکپارچه مدیریتی تعریف نشوند، روز به روز بر مشکلات و تهدیدهای ناشی از آب اضافه خواهد شد تا جایی که این از هم گسیختگی‌ها، شالوده‌های سیاسی و اجتماعی کشور را به شدت تحت تأثیر قرار خواهد داد.

برای نجات مدیریت آب در کشور اگرچه سندنویسی و تعریف پروژه‌های گوناگون از نیازهای مهم است اما این‌ها هیچ‌کدام کافی نیستند. به جای اینکه منابع مالی، وقت و سرمایه‌های انسانی کشور بیشتر به سندنویسی اختصاص داده شوند، شایسته و بایسته است که سامانه‌های مدیریتی، به طور جدی و بنیادی و با توجه به شرایط امروزی و بومی کشور دگرگون شوند.

ما در کشوری زندگی می‌کنیم که در آن بهترین دانش بومی مدیریت منابع آب به نام “کاریز” را داریم اما برنامه کارآمد و جامعی برای نگهداشت و مدیریت آن ارائه نداده‌ایم زیرا در ساختار کنونی، بسترهای اجرایی آن به خوبی وجود ندارند.

حکمرانی آب به هیچ عنوان قابل کپی‌برداری نیست و باید به فراخور شرایط سیاسی و اقتصادی کشور بومی‌سازی شود.

بنیادی‌ترین موضوع در حکمرانی مطلوب آب این است که وظایف و مأموریت‌ها و شرح وظایف هر کدام از نهادها مشخص و با هم هماهنگ باشند و کاربری‌ها نیز باید متناسب با مزیت‌های هر منطقه تعریف شود. تا زمانی که تعارض سیاستی بین بخش آب و آبخیزداری در کشور حل نشوند مشکلات و دشواری‌های آب در بخش کشاورزی، صنعت و محیط زیست و مخاطرات ناشی از آن حل نخواهد شد و دشواری‌های بخش آب در کشور به سرانجام نخواهند رسید.

پیشنهاد می‌شود موضوع تشکیل وزارت آب و آبخیزداری به طور جدی مورد بررسی قرار گیرد و از بحران‌های غیرقابل مدیریت آینده پیشگیری شود. بی‌گمان در آن زمان، موضوع انرژی نیز به گونه شایسته‌تری در یک سامانه یکپارچه، مدیریت خواهد شد.

“محمد آریامنش؛ زمین‌شناس، هیدروژئولوژیست و دانشیار ژئوفیزیک”

پایان گزارش/