عبدالعظیم، محبوبِ اهل‌بیت پیامبر صلوات‌الله علیه
حضرت عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن زید، سیّد حسنی صحیح النسبی که همواره در میراث دینی‌مان چه در کلام امامان معصوم و چه در قلم رِجالیّون مبرّز شیعه، از وی به بزرگی و نیکی یاد شده است؛ یکی از این رادمردان میدان امامت و اسلام است.
شاید بتوان گفت نقطه امتیاز حضرت عبدالعظیم حسنی پایداری عقیدتی در خط راستین امامت بود؛ او از سادات حسنی‌ای است که بر خلاف بسیاری از عموزادگان شهیرش، از خط راستین امامت جدا نشده و نه حتی ادعای امامت و مهدویت کرد. همچنین او در زمانه فَوَران تردیدها درباره رهبری خط تشیع و امام زمانش، دچار سرگردانی نشد و دست به وقوف نزد.
درک محضر چهار امام معصوم شیعه (حضرت موسی بن جعفر، علی بن موسی الرضا، محمد بن علی و علی بن محمد علیهم‌السلام) و پیروی تام و کامل از امام عصرش همراه با تلاش وافر و مخلصانه او برای ترویج معارف توحیدی و ولایی اهل‌البیت او را به مقامی رساند که حضرت امام هادی علیه‌السلام هنگام ورود حضرت عبدالعظیم به محضرشان فرمودند: «خوش آمدی ای ابا القاسم! تو حقاً ولی و دوست مایی».
در همین راستا «اسماعیل بن عباد» معروف به صاحب بن عباد که وزیر زیرک «فخرالدوله دیلمی» بود در خصوص حضرت عبدالعظیم می‌گوید: «… از امام زمانش بر تمام معاصران خویش برتری داشته و اتکایی کامل و نهایت توسل به معصومین علیهم‌السلام را دارا بود. هیچ‌کس را منزلت او نبوده و به تمام معنا تبعیت و تقلید از حضرات ائمه می‌کرد و در اولاد و احفاد امام حسن مجتبی علیه‌السلام شخصی به قدر رتبه و مقام او به منصه ظهور نرسیده است.»
عبدالعظیم، محدّثی منحصر به فرد
به جز جهاد علمی و فکری ایشان برای صیانت از معارف دینی آن هم در دورانی که از هر سو جریان‌های فکری مختلف و عموماً انحرافی ظهور کرده و فرقه‌های عقیدتی بسیاری فعالانه در حال تبلیغ مرام فکری خود بودند، جناب عبدالعظیم حسنی به عنوانی محدثی یگانه در انتقال معارف بیانی و احادیث اهل البیت علیهم‌السلام نیز دارای کارنامه‌ای درخشان است.
طبق آنچه در مُسند حضرت عبدالعظیم آمده، حدود۷٠ حدیث و طبق برخی دیگر از تحقیقات۱۲٠حدیث به ما رسیده که از بین این روایات، کمتر حدیثی در حیطه و حوزه فقه یا تاریخ است، بلکه اکثریت احادیث منقول از سیدالکریم را روایات اعتقادی و معارفی تشکیل می‌دهند که بعضی از آنان فقط و فقط از ناحیه و سند ایشان نقل شده است؛ به طوری که اگر ایشان این سخنان را از اهل بیت نقل نمی‌کرد، چه بسا ما از این دُرَر و ذخایر گرانبهای معرفتی برای همیشه محروم می‌ماندیم. از جمله برخی «احادیث حوزه مهدویت» ـ که واجد روشنگری‌های بسیاری است ـ یا احادیث انگیزشی و معرفتی «فضیلت صلوات بر محمد و آل محمد» از این دسته از روایات هستند. همچنین روایت «عرضه دین» عبدالعظیم حسنی خدمت امام هادی علیه السلام، که در بردارنده اصول اعتقادی شیعیان است، از غُرَر روایاتی است که از ایشان به ما رسیده.
مؤسس حوزه علمیِ ری
هجرت تاریخی حضرت عبدالعظیم حسنی از صفحات مهم و حسّاس زندگی پر برکت او بود. وی پس از تشدید فشار دولت عباسی بر ائمه معصومین و شیعیان آنان، به خصوص سادات شریف، از فرصت استفاده کرده و وارد ایران شده و در منطقه رِی سکنیٰ گزید.
برخلاف مناطقی مثل قم و طبرستان که به نوعی پایگاه شیعیان به حساب می‌آمدند، اهالی منطقه ری چندان آشنایی و شناختی نسبت به معارف اهل بیت علیهم‌السلام نداشتند و این به آن سبب بود که امویان سالیان سال با تبلیغات و روش‌های مختلف روانی، این منطقه را از خاندان عصمت دور کرده بودند.
جناب عبدالعظیم پس از هجرت به رِی در منطقه‌ای به نام «سکه الموالی» در خانه فردی از محبّان آل الله پناه گرفته و با توجه به شرایط عقیدتی حاکم بر این منطقه از فرصت بهره‌مند شده و کلاس‌های درسی بر پا کردند تا مردم را آرام آرام با مکتب حقهٔ تشیع آشنا کنند.
ثمره این حضور و کرسی درسِ جناب عبدالعظیم تربیت محدّثان بزرگی چون «سهل بن زیاد رازی» و «ابوحماد رازی» بود. در این بین ناگفته نماند که تبدیل رِی به مرکزی مهم برای کسب معارف اهل بیت موجب شد تا بعد‌ها از دل این کانونِ علمی محدّثی عظیم‌الشأن و دانشمندی گران ارج چون «محمد بن یعقوب کلینی» صاحب کتاب شریف «الکافی» تربیت شود.
حضرت عبدالعظیم حسنی، میراثی گرانبها از معارف اسلامی را برای شیعیان بالاخص اهالی ایران بر جای گذاشت که موجب آشنایی خِیل کثیری از مردم با اهل بیت عصمت و طهارت و طریق هدایت شد. باید به او به چشم مجاهدی بنگریم که هستی‌اش را بی هیچ چشم داشتی برای ترویج مکتب اسلام علوی صرف کرد، این امر او را به درجه ای رساند که قریب و قرینِ ولیّ معصومی چون حضرت سیدالشهدا شد که در حدیث است، امام‌هادی به یکی از اهالی رِی فرمود:«بی شک و تردید، اگر قبر عبدالعظیم را که پیش خودتان است زیارت کرده بودی، مانند این بود که حسین بن علی را زیارت کردی.»
از همین روست که مقبره مطهر ایشان در جنوب تهران پس از سالیان دراز همچنان ملجأ و مأمن عاشقان و تشنگان معارف علوی و ولوی است.
پایان گزارش/
