جوانان خوز| بعد از نبرد صفین و موضوع حکمیت، معاویه بن ابی سفیان خود را به عنوان خلیفه در دمشق معرفی کرد و شروع به فتنه و فساد در شهرها و مناطق تحت امر امیرالمومنین علی(ع) نمود. او گروهی از کارگزاران فاسد را مامور کرد، تا افرادی را اجیر کرده و بر شهرهایی در عراق و حجاز شبیخون بزنند، قتل و غارت نمایند در شهرها اضطراب و نا امنی ایجاد نمایند و حکومت آن حضرت را تضعیف سازند.
در کتب تاریخ از این حملات به عنوان«غارات» تعریف و تعبیر شده است و غارات در این جا به معنی شبیخون و حمله غافلگیرانه است که موجب سلب امنیت و آسایش مردم می‌شدند و در ارکان حکومت مرکزی تزلزل ایجاد می‌نمودند. این حملات و وحشی‌گری‌ها، موجبات ناراحتی و ناامنی و ترک خانه و کاشانه و مهاجرت مردم می‌شد و برای حضرت علی(ع) مشکلاتی پدید آوردند؛ و مورخان و محققان اسلامی در آثار و نوشته‌های خود در قرون مختلف از این حوادث سخن گفته‌اند و مختصر و مفصل این وقایع را شرح داده‌اند و بی رحمی‌ها و جنایات و قساوت آنها را بازگو نموده‌اند. امیر المومنین علی(ع) در خطبه‌های خود در این موضوع سخن گفته است.
یکی از کسانی که در این مورد به تفصیل کتابی خاص به رشته تحریر درآورده، محدث و مولف بزرگ محمد بن ابراهیم ثقفی است. او در کتاب الغارات اخبار و روایات وارده در باب غارتگری‌های معاویه را گرد آوری کرده و اطراف و جوانب آن را مورد بررسی قرار داده و مطالب مفید دیگری هم بر آن افزوده است.
کتاب الغارات، یکی از کهن‌ترین متون عربی و اسلامی درباره شیوه و آداب کشورداری علی(ع) و نیز غارتگری‌ها و خراب کاری‌های معاویه بن ابی سفیان در قلمرو حکومت علی(ع) پس از جنگ نهروان تا شهادت آن حضرت است که می‌تواند در این مورد پاسخگوی نیاز محققان و مولفان باشد.
مولف جلیل القدر نام کتاب خود را با الهام از امیر المومنین علی(ع) الغارات برگزیده است، آن جا که علی(ع) نافرمانی کوفیان را نکوهش کرده و می‌فرماید: «فتواکلتم و تخاذلتم حتّى شنّت علیکم الغارات و ملکت علیکم الأوطان»، شما سستی به خرج دادید، و خواری و ذلت را پذیرفتند تا آن که دشمن پی در پی به شما حمله کرد و اموالتان غارت شد و سرزمین‌های شما را تصرف کرد، این کتاب در برخی منابع به نام الاسفار و الغارات و در بعضی دیگر، به نام الاسفار و الغارات ثبت شده است؛ ولی در میان علماء و محافل علمی به الغارات معروف است.
الغارات از متون کهن و آثار بسیار ارزشمند و از منابع دست اول تاریخ صدر اسلام به شمار می‌رود و دارای مطالب منحصر به فرد و حاوی مضامین بلندی است و نزد محققان و پژوهشگران شیعه و سنی از اعتبار ویژه‌ای برخوردار است، و نیز از مصادر نهج البلاغه است کتاب الغارات نزد شیخ مفید، ابن ابی الحدید معتزلی، حسن بن سلیمان حلی، شیخ حر عاملی، علامه مجلسی و میرزا حسین نوری بوده است و از آن بدون واسطه مطلب نقل کرده‌اند.
این کتاب تاکنون توسط برخی از مترجمان ترجمه شده است، از آنجا که مرحوم محدث امروی اقدام به تحقیق و تصحیح الغارات نمود اندکی پس از آن شیخ محمد باقر کمره‌ای آن را به زبان فارسی برگرداند و به سال ۱۳۹۷ هجری قمری به چاپ رساند. کمره‌ای مقدمه‌ای در شرح حال مولف و اصالت و انتساب کتاب و شیوه ترجمه خود دارد که معظم مطالب مربوط به کتاب و مولف برگرفته از مقدمه محدث امروی است.
وی اسناد کتاب را حذف کرده و درباره علت این کار نوشته است که در ترجمه، سند روایتی که ذکر شده برای اختصار حذف شده است به اعتماد ذکر آنها در متن عربی که چاپ شده و برای این که ذکر آنها برای پارسی زبانان که وارد در علم حدیث نیستند سودمند نیست. مترجم توضیحات مختصری داخل پرانتز در متن کتاب آورده و اندکی نیز یادداشت در پاورقی دارد. این ترجمه نسبتا خوب و کم غلط است ولی نثر ان چندان سلیس و زیبا نیست.
دومین مترجم معروف عبدالمحمد آیتی است که الغارات را از روی تصحیح سید عبدالزهرا خطیب ترجمه کرده است. ترجمه آیتی از نظر برگردان مطلب نسبتا دقیق و رسا است، از نظر نثر زیبا و سلیس و دلچسب و نسبت به ترجمه کمره‌ای شیواتر است.
سومین ترجمه برای عزیز الله عطاردی است که ایشان هم با رنج‌ها و مسافرت‌های طاقت‌فرسایی که انجام داد و با استفاده از نسخه استاد محدث امروی و خطیب عبدالزهرا حسینی به ترجمه کتاب الغارات همت گماشت که این هم در نوع خود قابل تقدیر است.
اما حجت الاسلام علی یزدی با استفاده از نسخه‌های تحقیق شده محدث امروی و نیز خطیب عبدالزهرا حسینی به ترجمه کتاب الغارات پرداخته است. در این ترجمه سعی شد که ترجمه روان و شیوا باشد. از مزایای این ترجمه که در سایر ترجمه‌های دیگر نیست، این است که متن عربی هر پاراگراف در بالای متن ترجمه شده قرار گرفته است تا خواننده سطرهای عربی و فارسی را با هم تطبیق نماید. دیگر آنکه قبل از هر سطری شماره قرار داده شده است تا ترجمه فارسی با عربی هر متن مشخص باشد.
همچنین علاوه بر این، صاحب الغارات عنوان‌هایی را در کتاب قرار داده است، مترجم نیز سعی کرده با حفظ اصل متن کتاب، عناوینی را برای برخی پاراگراف‌‌ها انتخاب کند و بین کروشه بگنجاند تا با اصل متن کتاب خلط نشود و از طرفی هر کلمه و عدد و جمله‌ای که بین پرانتز و یا کروشه قرار گرفته مربوط به ترجمه است تا از متن کتاب جدا باشد.
برخی پاورقی‌ها و منابع استفاده شده از کتاب الغارات با استفاده از نسخه استاد محدث امروی در پاورقی ترجمه گنجانده شده است و اعلام و اشخاص نیز در حد نیاز و ضرورت در پاورقی ثبت و ضبط شده است تا خواننده بهتر بتواند به مطالب دسترسی پیدا کند.
پایان متن/
